Hope:P
Dołączył: 28 Lut 2011
Posty: 58
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: zzzaaa gór i lasów:p
|
 Wysłany: Nie 22:59, 11 Mar 2012 Temat postu: wykład 11.03.2012 - CHEMICZNE ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN |
|
|
CHEMICZNE środki ochrony roślin Ns
Prof. dr. hab. Tadeusz Banaszkiewicz, Katedra Ogrodnictwa, UWM Olsztyn
Roślinom uprawnym zagraża na świecie ponad 65 tys. gatunków organizmów szkodliwych ( w tym ok. 50 tys. patogenów, 9 tys. szkodników, głównie owadów i roztoczy (w Polsce 2 tys.). Z tej liczby, około 5%, a więc ponad 3 tys.- to gatunki występujące licznie i stanowiące poważne zagrożenie dla plonowania roślin. Straty gospodarcze powoduje 250 gatunków roślin zaliczanych do chwastów , co stanowi około 0,1% składu gatunkowego flory.
„Produkcja żywności musi wzrosnąć o 70 % w ciągu następnych 40 lat aby można było wyżywić rosnącą populację Ziemi” - (raport FAO, 2009)
2000r. - 6,115 mld ludzi - 0,26 ha/osobę
2050r. - 9,149 mld ludzi - 0,16 ha/osobę
- rynek biopaliw jest konkurencją dla produkcji żywności (docelowo 15 mln ha powierzchni w Unii Europejskiej.
Straty plonu głównych upraw (kawa, bawełna, soja, ziemniaki, kukurydza, jęczmień, pszenica, ryż) powodowane przez agrofagi wg kontynentów w skali światowej (na podstawie Norrisa i innych 2003)
Zasady ochrony roślin:
1) rozpoznawanie organizmów szkodliwych i ocena zagrożenia roślin,
2) zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych
za pomocą metod profilaktycznego zwalczania,
(kwarantanna , hodowla i uprawa odmian odpornych)
3) zwalczanie bezpośrednie przy użyciu metod
interwencyjnych
(agrotechniczne, chemiczne, biologiczne, fizyczne, mechaniczne)
Około 95 % zabiegów ochronnych opiera się na stosowaniu
chemicznych środków ochrony roślin
Ochrona roślin nie zwiększa plonów (jest czynnikiem plonochronnym), ale je stabilizuje - chroni produkcję przed stratami i uruchamia rezerwy przez odebranie patogenom i szkodnikom części produktów. Ochrona roślin za pomocą pestycydów uruchamia przeważnie od 1/5 do 1/3 rezerw tkwiących w rolnictwie. Ogólnie uważa się, że udział ochrony roślin we wzroście bazy żywnościowej może być duży, a jedynie czasem , w poszczególnych przypadkach, jest minimalny.
Jak podają różne źródła, środki ochrony roślin pozwalają na zwiększenie wysokości plonów roślin o 25 do 30%, a niekiedy nawet o 50% - 80%
Wg badań Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu (1963 – 1992),
rezygnacja ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin była przyczyną
następujących strat w plonach roślin ( %):
Burak cukrowy 1,4 -100
Ziemniaki 30,0 -83,7
Jęczmień jary 8,2 -22,1
Owies 4,3 -33,0
Groch 2,4 - 27,7
Koniczyna czerwona 22,0 -23,0
Pszenica 2,4 - 64,6
Peluszka 16,1 - 74,3
Zgodnie z Dyrektywą 2009/128/WE o zrównoważonym stosowaniu środków ochrony roślin:
do dnia 1 stycznia 2014 r. nastąpi wdrożenia ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin, oraz
zostanie ustanowiony Krajowy Plan Działania na lata 2013-2017 r., „ dla ustalenia celów, środków i harmonogramów zmierzających do zmniejszenia zagrożenia związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin”.
Jednostki zajmujące się ochroną roślin w Polsce
Ministerstwo Rolnictwa I Rozwoju Wsi,
Departament Hodowli i Ochrony Roślin.
Warszawa, ul. Wspólna 30 [link widoczny dla zalogowanych] wydaje rozporządzenia dotyczące ochrony roślin, w tym: rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu i stosowania, zatwierdza treści etykiety – instrukcji stosowania środka ochrony roślin Instytut Ochrony Roślin, Poznań,ul. Władysława Węgorka 20
[link widoczny dla zalogowanych]
prowadzi badania dotyczące biologii i ekologii organizmów szkodliwych, prognozowanie ich występowania, opracowuje metody zapobiegania występowaniu i zwalczania organizmów szkodliwych, prowadzi badania przedrejestracyjne środków ochrony roślin, wydaje
Zalecenia Ochrony Roślin dotyczące zwalczania chorób, szkodników i chwastów, prowadzi
szkolenia i konsultacje terenowej służby ochrony roślin
Ministerstwo Zdrowia
prowadzi rejestrację biocydów, wydaje rozporządzenia w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na ich powierzchni ( np. Rozporządzenie z dnia 16 maja 2007 r., Dziennik Ustaw.
z dnia 4 lipca 2007 r.)
Państwowy Zakład Higieny oraz Instytut Ochrony Środowiska: prowadzi ocenę zagrożeń toksykologicznych i ekotoksykologicznych powodowanych przez środki ochrony roślin
Inne jednostki:
Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie k. Warszawy
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu; prowadzą badania skuteczności środków ochrony roślin
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
[link widoczny dla zalogowanych]
Wojewódzki Inspektorat PIORiN w Olsztynie,
ul. Kołobrzeska 11, tel. 089 533 2128
Do zadań Inspekcji należy nadzór nad zdrowiem roślin, obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin oraz wytwarzaniem i oceną i obrotem materiałem siewnym, a w szczególności :
- ochrona terytorium Polski przed przenikaniem organizmów
szkodliwych,
- ochrona upraw przed organizmami szkodliwymi oraz zapobieganie ich rozprzestrzenianiu się wewnątrz kraju,
- nadzór nad prawidłowością obrotu i stosowania środków ochrony roślin
Nadzór nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin
obejmuje między innymi; kontrolę jakości środków ochrony roślin i prawidłowości ich stosowania, nadzór nad szkoleniami w zakresie obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz monitorowanie ich zużycia
niektóre informacje znajdujące się na stronach internetowych PIORiN
- podstawy prawne ochrony roślin (ustawy,
rozporządzenia, dzienniki urzędowe),
- zasady obrotu środkami ochrony roślin,
- wykaz środków ochrony roślin dopuszczonych do
obrotu i stosowania,
- etykiety-instrukcje stosowania środków ochrony roślin,
- metodyki Integrowanej Produkcji),
- materiały informacyjne (ulotki, plakaty, sprawozdania)
Zgodnie z Ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin
ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN są to
„substancje aktywne lub preparaty zawierające jedną lub więcej substancji aktywnych, w postaci dostarczonej użytkownikowi, przeznaczone do:
a) ochrony roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów przed organizmami szkodliwymi lub zapobieganiu występowania tych organizmów,
b) wpływania na procesy życiowe roślin w inny sposób niż składnik pokarmowy, w tym regulator wzrostu,
c) zabezpieczenia produktów roślinnych, jeżeli te substancje lub preparaty nie są objęte odrębnymi przepisami,
d) niszczenia niepożądanych roślin,
e) niszczenia części roślin lub hamowania, lub zapobiegania niepożądanemu wzrostowi roślin”
Podział środków ochrony roślin
według pochodzenia ;
1/ Chemiczne = pestycydy; toksyny pochodzenia naturalnego lub syntetycznego stosowane do zwalczania
agrofagów;
(ang. pest = plaga, szkodnik, łac. pestis = morowe powietrze
caedo = niszczę, zabijam)
Identyczne działanie wykazują biocydy - środki biobójcze przeznaczone do zastosowań pozarolniczych; rejestrowane przez Ministerstwo Zdrowia,
(używane np. do zwalczania organizmów niszczących produkty lub wyroby roślinne, zwalczania organizmów szkodliwych w pomieszczeniach mieszkalnych, innych budynkach, pojazdach, statkach i samolotach…),
2/ Biologiczne = biopestycydy
3/ Biotechniczne
W zależności od rodzaju zwalczanych organizmów, środki ochrony roślin dzielą się na:
zoocydy /zwalczają szkodniki roślin/:
insektycydy - środki owadobójcze,
akarycydy - roztoczobójcze,
nematocydy - nicieniobójcze ,
moluskocydy - ślimakobójcze,
rodentycydy - gryzoniobójcze
fungicydy i bakteriocydy
/zwalczają patogeny roślin
herbicydy /zwalczają chwasty/
Zużycie środków ochrony roślin w krajach UE w kg s.a./ha – dane z roku 2003
kraj uprawy sady razem
polowe i warzywa
Dania 1,0 8,7 1,0
Francja 1,5 24,9 3,1
Holandia 3,6 6,5 3,8
Hiszpania 0,5 8,9 2,0
Niemcy 1,6 14,9 1,9
Szwecja 0,7 6,6 0,7
Włochy 0,5 13,4 3,1
Polska 0,7 3,2 0,8
UE /25 państw/ 1,1 15,0 2,1
źródło: The use of plant protection products in the European Union
data 1992 – 2003, Eurostat, 2007 edition
Zakres sprzedaży środków ochrony roślin w Polsce w roku 2010 (19500 t s.a./ha) wynosił:
herbicydy - 54 %, fungicydy - 30 %
regulatory wzrostu - 8 %, insektycydy - 5 %, inne - 4 %
Światowy rynek pestycydów w latach 1990 wynosił ok. 26,4 milionów dolarów przy strukturze zużycia:
herbicydy ponad 40%, insektycydy - 20%, fungicydy - 30% (WHO, 1992).
Nakłady na ochronę roślin w roku 2005 w euro/ha, wynosiły:
Polska - 28, Holandia - 275, Belgia - 218,
Francja i Niemcy - 135, Włochy - 65
ZUŻYCIE ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN w uprawach monitorowanych w Polsce w roku 2010
[ w kg s.a./ha] wg danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi]
jabłoń 11,6 pomidor gruntowy 9,6
wiśnia 7,2 cebula 4,2
ziemniak 1,9 burak cukrowy 2,7
rzepak 2,2 pszenica ozima 1,6
pszenica jara - 0,9 jęczmień jary, pszenżyto 0,7
żyto 0,4
Zakres sprzedaży w roku 2009 (kg s.a./ha): herbicydy 9,5 mln, fungicydy 6, regulatory 2,5, insektycydy – 1
Średni poziom zużycia środków ochrony roślin w Polsce wynosi około 2 kg/ha
Najważniejszą właściwością środków ochrony roślin, wynikającą z ich mechanizmów działania jest jego TOKSYCZNOŚĆ wobec określonego organizmu
Toksyczność - jest to właściwość związku chemicznego, która polega na powodowaniu zaburzeń funkcjonowania organizmu (określane jako zatrucie) lub jego śmierci, po wchłonięciu drogą doustną, oddechową albo przez skórę. Każdy związek chemiczny (np. lek), użyty w odpowiednio wysokiej dawce może toksyczny.
Toksyczność środka ochrony roślin nie jest cechą stałą;
zależy od gatunku organizmu, jego wrażliwości osobniczej, sposobu wnikania do organizmu oraz interakcji z innymi substancjami chemicznymi. Przykładem może być zwiększenie toksyczności fungicydu tiuramu w obecności alkoholu etylowego w organizmie przez blokowanie enzymu dehydrogenazy alkoholowej i w konsekwencji - zatrucie aldehydem octowym
Rodzaje toksyczności: ostra, podostra, chroniczna
Najczęstszą przyczyną zatruć środkami ochrony roślin jest nieprzestrzeganie zasad bhp
Podstawą do oceny toksyczności ostrej związku chemicznego, jest wskaźnik LD50 = dawka substancji toksycznej w mg/ kg masy ciała, która podana jednorazowo droga pokarmową, oddechową lub przez skórę powoduje śmierć 50% osobników w badanej grupie organizmów
Przykłady LD50 dla niektórych substancji (drogą pokarmową) wobec szczura
cukier 30 000 permetryna 500
alkohol etyl. 4 000 2,4-D 380
glifosat 5 000 kofeina 200
sól kuchenna 3 000 arszenik 50
aspiryna 1 000 dichlorfos 27
Wartości LD50 stanowią podstawę do klasyfikowania środków ochrony roślin pod względem zagrożeń toksykologicznych, wobec określonych organizmów, w zależności od dawki środka, która w przypadku w przypadku spożycia, lub wchłonięcia może spowodować zgon albo ostre lub przewlekłe niekorzystne skutki dla organizmu
Zgodnie z tym, wyróżnia się: substancje bardzo toksyczne, toksyczne i szkodliwe
inne określenia toksykologiczne:
Substancje żrące; w kontakcie z żywymi tkankami powodują ich martwicę,
substancje drażniące; w wyniku krótkotrwałego, długotrwałego lub powtarzającego się kontaktu z oczami, ze skórą lub błoną śluzową, mogą powodować stan zapalny,
substancje uczulające; przypadku wchłonięcia do organizmu drogą oddechową lub przez skórę, mogą wywoływać stan nadwrażliwości, a kolejne narażenie spowoduje niekorzystne dla zdrowia człowieka charakterystyczne skutki,
substancje rakotwórcze; mogą być przyczyną raka lub wzrostu częstości jego występowania,
substancje mutagenne; mogą spowodować dziedziczne zmiany genetyczne lub zwiększyć prawdopodobieństwo ich zaistnienia,
Typowe objawy zatrucia małymi dawkami pestycydów to:
• bóle i zawroty głowy nudności, wymioty, złe samopoczucie, ogólne osłabienie, bóle brzucha, biegunka, niepokój, pobudzenie, ślinotok, łzawienie, zlewne poty (rzadziej). W bardzo ciężkich przypadkach obserwuje się drgawki całego ciała i utratę przytomności.
• Narażenie na środki ochrony roślin nie jest funkcją właściwości fizykochemicznych substancji aktywnych
Wielkość narażenia zależy od parametrów procesu aplikacji, takich jak: urządzenia do opryskiwania, formulacja, procedury aplikacji środka i ochrony osobiste
Na wielkość zagrożenia powodowanego przez pestycydy (zawsze związane jest ono z ekspozycją) wpływają następujące czynniki:
• rodzaj stosowanego środka i jego toksyczność - największe zagrożenie stanowią środki bardzo toksyczne i toksyczne dla ludzi. Najwięcej zatruć wiąże się jednak ze stosowaniem związków szkodliwych - stosunkowo mniej toksycznych, ale również niezwykle niebezpiecznych
• forma użytkowa preparatu - preparaty płynne do sporządzania emulsji wodnych, koncentraty zawiesinowe do rozcieńczania wodą i zaprawiania ziarna są bardziej niebezpieczne i szybciej przenikają przez odzież do skóry niż preparaty w formie proszków czy granulatów
• stężenie substancji aktywnej - im bardziej skoncentrowane preparaty, tym większe zagrożenie dla zdrowia i życia
• rodzaj uprawy - stosowanie pestycydów przy uprawach wysokich wiąże się z większym zagrożeniem dla człowieka niż w przypadku upraw niskich
• długość okresu narażenia (czas ekspozycji) - im dłuższy jest czas kontaktu z preparatem (również czas przebywania w pomieszczeniu, w którym wcześniej zastosowano środek ochrony roślin), tym większe jest zagrożenie zdrowia człowieka
• rodzaj aparatury - im mniej nowoczesna aparatura i technika stosowania preparatu, tym niebezpieczniejsza jest praca z nim. Od rodzaju aparatury zależy również to, które części ciała są bezpośrednio narażone na kontakt z preparatem
• czynniki atmosferyczne - głównie temperatura i wilgotność powietrza. Prace z zastosowaniem pestycydów stają się bardziej niebezpieczne w podwyższonej temperaturze i wilgotności powietrza (szczególnie w szklarniach)
• droga wnikania substancji toksycznej do organizmu (najczęściej przez skórę i układ oddechowy)
• czynniki pokarmowe (np. alkohol, kawa )
Najczęstszą droga wnikania trucizny do organizmu jest
ekspozycja skórna. Istnieje także ekspozycja przez błony śluzowe spojówek. Wchłanianie przez układ oddechowy jest szczególnie niebezpieczne przy pracy ze środkami ochrony roślin w formie pyłów, gazów i aerozoli (objawy mogą wystąpić już po kilku minutach ekspozycji).
Najcięższy przebieg mają zatrucia doustne występujące przy omyłkowym lub samobójczym spożyciu preparatu (objawy w ciągu 1 godziny od ekspozycji). Generalnie, przyjmuje się, że objawy zatrucia ostrego środkami ochrony roślin mogą wystąpić w czasie do 12 godzin od kontaktu z tymi substancjami.
Podstawową zasadą przy pracy ze środkami ochrony roślin powinno być zmniejszenie do minimum czasu ekspozycji.
Najczęstszą przyczyną zatruć pestycydami jest nieprzestrzeganie zasad bhp
Dobór środków ochrony indywidualnej zależy od stopnia zagrożenia organizmu (największe ryzyko istnieje w czasie przygotowania cieczy użytkowej ze stężonego preparatu, wykonywania zabiegów w pomieszczeniach zamkniętych, opryskiwania upraw wysokich - zwłaszcza przy użyciu aparatury plecakowej).
Dopuszczalny czas pracy przy pełnym zabezpieczeniu organizmu nie powinien przekraczać 30 minut. Wykaz środków ochrony indywidualnej podawany jest w etykiecie-instrukcji stosowania, w części „środki ostrożności” oraz w formie umownych znaków ostrzegawczych, zwanych piktogramami
Profilaktyka zatruć pestycydami :
1/ wybór najmniej toksycznego preparatu, spośród wszystkich zalecanych w danej uprawie oraz dokładne zapoznanie się z jego etykietą-instrukcją stosowania
2/ używanie dobranej do rozmiarów ciała i czystej odzieży ochronnej
- kombinezon ochrony przeciwchemicznej z nogawkami włożonymi na
buty,
- obuwie ochronne wykonane z gumy, PCW, neoprenu lub winylu,
- rękawice nitrylowe do ochrony rąk (nieprzydatne są rękawice ogrodowe
lub domowe),
- czapka z daszkiem lub kaptur kombinezonu ochronnego jako nakrycie
do ochrony głowy,
3/ i sprzętu ochrony osobistej
- ekran ochronny lub gogle, jako osłona części twarzowej i oczu,
- maska lub półmaska zaopatrzona w odpowiedni filtr ochronny lub hełm
ze wspomaganiem przepływu powietrza przez filtr - do ochrony
dróg oddechowych,
Przed przystąpieniem do przygotowania cieczy użytkowej
- należy założyć odzież ochronną, a następnie wlać lub wsypać przygotowany wcześniej środek ochrony roślin do częściowo napełnionego wodą zbiornika opryskiwacza. Należy też upewnić się czy w pobliżu nie znajdują się osoby postronne oraz uważać aby nie doszło do skażenia źródeł i cieków wodnych . Po przelaniu całej zawartości opakowania do zbiornika należy je trzykrotnie przepłukać. Wypłukane opakowania powinny być zwrócone w punkcie sprzedaży.
Podczas stosowania środków ochrony rośli należy:
- nałożyć kombinezon ochronny, rękawice, buty, nakrycie głowy,
- unikać znoszenia cieczy użytkowej w kierunku ludzi, innych upraw,
zbiorników wodnych wody, budynków mieszkalnych,
- przestrzegać zakazu jedzenia posiłków, picia i palenia papierosów ,
- zabiegi wykonywać przy użyciu ciągnika ze szczelną kabiną,
- zapewnić obecność drugiej osoby przy pracy ze środkami toksycznymi i
bardzo toksycznymi dla ludzi
Podczas wykonywania zabiegu potrzebny jest także zestaw pierwszej pomocy, pojemnik z czystą wodą, zestaw zapasowych rękawic i plastikowy pojemnik na zużyte rękawice
po wykonaniu zabiegu
zalecane jest:
- szybkie opuszczenie terenu zabiegu i staranne umycie ciała,
- dokładne umycie rękawic, butów, czapki, okularów ochronnych i gogli, wymiana lub wypranie kombinezonu ochronnego (jeśli jest on wielokrotnego użytku),
- przepłukanie i umycie opryskiwacza, najlepiej na specjalnie przygotowanym i przeznaczonym do tego celu stanowisku o nazwie
„biobed”
Zasady udzielania pierwszej pomocy ( postępowanie przedlekarskie):
- sprawdzenie stanu zdrowia poszkodowanego ( w razie
utraty przytomności i braku oddechu zastosować sztuczne
oddychanie i masaż serca),
- wyniesienie chorego z miejsca skażonego,
- usunięcie niewchłoniętej trucizny ze skóry i oczu
(przemycie skóry czystą wodą, oczu - kwasem bornym)
oraz przewodu pokarmowego (podać węgiel leczniczy lub
parafinę, wywołać wymioty; nie podawać tłuszczów,
alkoholu i napojów gazowanych ),
- wezwanie lekarza lub zgłoszenie się do najbliższego
ośrodka toksykologicznego
Prace grożące kontaktem z pestycydami:
• przygotowywanie roztworów użytkowych preparatów handlowych, np. do opryskiwania lub zaprawiania nasion (praca ze skoncentrowanymi preparatami!)
• przeprowadzanie oprysków (zagrożenie dotyczy kierowców ciągników operatorów dozowników, operatorów ręcznych końcówek opryskiwaczy)
• podlewanie roślin, rozsiewanie granulatów do gleby
• zaprawianie ziarna w magazynach zbożowych (uwaga; praca uważana za szczególnie niebezpieczną z punktu widzenia narażenia na pestycydy!) ,
• praca w magazynach, w których są przetrzymywane preparaty (uwaga; jednoczesne przechowywanie różnych preparatów zwiększa w sposób istotny zagrożenie dla człowieka!)
• czyszczenie i naprawa aparatury
• pranie odzieży roboczej zagospodarowywanie odpadów pestycydów (pustych i uszkodzonych opakowań po preparatach, ścieków z mycia maszyn i prania odzieży, roślin i części roślin, przeterminowanych preparatów, resztek pestycydów itp.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
